Stel je een wereld voor waarin elk bericht, elke foto, elke e-mail die je verstuurt systematisch wordt geopend en geanalyseerd door een machine voordat deze de ontvanger bereikt. Deze inbreuk op je privacy, zogenaamd gerechtvaardigd door de opsporing van een uiterst kleine minderheid aan illegale inhoud, vormt de kern van het project "Chat Control" van de Europese Unie.
Onder de officiële naam "Verordening ter voorkoming en bestrijding van seksueel misbruik van kinderen" heeft de Europese Commissie een voorstel op tafel gelegd dat ons dwingt tot een fundamentele maatschappelijke keuze. Het stelt een unaniem geprezen doel – de bescherming van kinderen – tegenover de basisprincipes van privacy en vrijheid van meningsuiting, die de kern van onze democratie vormen.
Achter de nobele intentie schuilt echter een mechanisme van massasurveillance, juridisch betwistbaar, technisch gebrekkig en sociaal ondermijnend. Met mogelijks goede bedoelingen dreigt de Europese Unie een gevaarlijk precedent te scheppen dat het digitale landschap in Europa onomkeerbaar zou kunnen veranderen.
Het project "Chat Control": waar gaat het over?
Het project, officieel bekend als de Child Sexual Abuse Regulation (CSAR), wordt door critici "Chat Control 2.0" genoemd. Deze benaming volgt op een tijdelijke uitzondering (Chat Control 1.0) die platforms al toestond vrijwillig communicatie te scannen. Het verschil is groot: de nieuwe verordening wil van deze praktijk een verplichte en algemene maatregel maken.
Centraal in het project staat een mechanisme dat een "detectiebevel" wordt genoemd. Dit zou een autoriteit in staat stellen om dienstverleners zoals WhatsApp, Instagram, Messenger, Gmail of Telegram te verplichten alle communicatie van al hun gebruikers te scannen. Het doel is het opsporen van kindermisbruikmateriaal en gesprekken die neigen naar "grooming" (het online benaderen van kinderen met seksuele bedoelingen). Om deze surveillance te coördineren, voorziet het voorstel in de oprichting van een speciaal EU-centrum.
Dit project betekent een fundamentele breuk. Tot nu toe was surveillance een gerichte en uitzonderlijke maatregel, gerechtvaardigd door concrete verdenkingen tegen een specifiek individu en goedgekeurd door een rechter. Chat Control draait deze logica om: surveillance wordt algemeen en preventief, standaard toegepast op honderden miljoenen burgers, zonder enig vermoeden.
Een bedreiging voor onze vrijheden en onze veiligheid
Het Chat Control-project botst frontaal met de juridische fundamenten van de Europese Unie en met de technologieën die ons digitale leven beschermen.
Het voorstel druist in tegen het Handvest van de grondrechten van de EU, dat het recht op privacy en gegevensbescherming garandeert. Zelfs de juridische dienst van de Raad van de EU waarschuwde voor een "ernstig risico" op schending van "de essentie zelf" van het recht op privacy. De hoogste Europese toezichthouders op gegevensbescherming (EDPB en CEPD) concludeerden dat het project zou leiden tot "de facto algemene en ongedifferentieerde surveillance".
Volgens het Europees recht moet elke inbreuk op fundamentele rechten noodzakelijk en proportioneel zijn. De nevenschade voor de privacy van 450 miljoen burgers is echter immens en niet gerechtvaardigd door de verwachte voordelen, temeer daar minder ingrijpende maatregelen – zoals het versterken van gerichte onderzoeken – niet volledig zijn onderzocht.
De mythe van de "veilige scan"
Om end-to-end encryptie – de technologie die onze gesprekken beschermt als een verzegelde envelop – te omzeilen, steunt het project op een methode die "Client-Side Scanning" heet. Het idee is dat je berichten op je eigen toestel worden geanalyseerd vóórdat ze worden versleuteld en verzonden.
.png)
De wereldwijde gemeenschap van cybersecurity-experts is het eens: deze technologie is een doos van Pandora. Het komt neer op het installeren van een "door de overheid verplicht spyware-programma" op elk apparaat. Een dergelijke achterdeur, eenmaal gecreëerd, kan worden misbruikt door criminelen of vijandige staten, waardoor iedereen minder veilig wordt.
Bovendien staan deze scaninstrumenten bekend om hun hoge foutenmarges. Ze bestempelen vaak onschuldige inhoud – familiefoto’s, medische beelden – als verdacht. Deze vloedgolf van "false positives" zou de politie overspoelen met nutteloze rapporten en onschuldige burgers blootstellen aan traumatische onderzoeken. En ondertussen zullen de meest vastberaden criminelen deze systemen eenvoudig omzeilen door andere middelen te gebruiken, waardoor de maatregel grotendeels ineffectief blijft tegen de eigenlijke doelwitten.
Een verdeeld Europees debat
De radicale aard van het voorstel heeft geleid tot diepe verdeeldheid binnen de Europese instellingen en tot ongeziene mobilisatie.
In de Raad van de EU zit het project muurvast. Een "blokkerende minderheid", aangevoerd door landen als Duitsland en Oostenrijk, verzet zich krachtig tegen de tekst. Het Europees Parlement heeft intussen gestemd voor de afschaffing van massasurveillance en een terugkeer naar gerichte, door een rechter goedgekeurde controles.
.png)
Buiten de instellingen is er een uitzonderlijk brede coalitie opgestaan tegen het project. Deze omvat organisaties voor digitale rechten (zoals EDRi en haar campagne Stop Scanning Me), aanbieders van beveiligde berichtendiensten (de Signal Foundation dreigde de EU te verlaten), honderden wetenschappers en cybersecurity-experts, en zelfs sommige kinderbeschermingsorganisaties, die de maatregel ineffectief en contraproductief noemen.
Conclusie: Het uur van de keuze
Het Chat Control-project is geen chirurgisch instrument om kinderen te beschermen, maar een instrument van massasurveillance, ineffectief en gevaarlijk, dat de principes schendt waarop de Europese Unie is gebouwd.
De werkelijke keuze is niet tussen kinderbescherming en privacy. Dat is een vals dilemma.
De échte keuze ligt tussen het voortzetten van gerichte, wetsconforme strategieën, en het invoeren van een systeem dat de veiligheid van iedereen verzwakt voor een hypothetisch voordeel.
De Europese Unie staat op een kruispunt. De weg die zij kiest zal de aard van digitale vrijheid voor toekomstige generaties bepalen. Zij beslist of Europa een baken van rechtsbescherming blijft, of toegeeft aan de verleiding van veiligheidspolitiek en zo een model van surveillance levert aan autoritaire regimes wereldwijd.
In een digitaal landschap waarin elke nieuwe regelgeving de grenzen van het recht hertekent, positioneert Vanbelle Law Boutique zich als een onmisbare strategische partner. Onze expertise beperkt zich niet tot klassieke begeleiding, maar bestrijkt het hele ecosysteem van het technologierecht: van AVG-naleving tot regulering van artificiële intelligentie, via cybersecurity en bescherming van immateriële activa. Wij helpen onze cliënten – van innovatieve startups tot gevestigde groepen – deze complexiteit te navigeren, risico’s te anticiperen en regelgevingsdruk om te zetten in concurrentievoordeel. Uw belangen beschermen en uw rechten verdedigen in het digitale tijdperk is niet alleen ons werk, maar ons engagement.
