Stel je voor: je boekt een vlucht van Brussel naar Lissabon, maar bij aankomst wordt je geconfronteerd met een onverwachte annulering of urenlange vertraging. Welke rechten heb je?
Voor veel passagiers blijft de Passagiersverordening (Verordening (EG) nr. 261/2004) een abstract begrip. En ook buiten die Europese context, is compensatie vaak mogelijk als de schade kennelijk groter is.
De Passagiersverordening: voor wie en waar?
De Passagiersverordening geldt niet overal en altijd. Ze is van toepassing op vluchten die vertrekken van een luchthaven in een Lidstaat van de EU, ongeacht of de luchtvaartmaatschappij Europees of buitenlands is. Daarnaast dekt de verordening ook vluchten die beginnen in een derde land en eindigen in de EU, op voorwaarde dat de luchtvaartmaatschappij een communautaire vergunning heeft.
Iedere passagier, ongeacht diens nationaliteit, valt onder de bescherming van de verordening. Er bestaan enkele uitzonderingen: gratis tickets of sterk gereduceerde tarieven die niet publiekelijk beschikbaar zijn, vallen buiten de toepassing. Eveneens beperkt de verordening zich tot gemotoriseerde luchtvaartuigen met vaste vleugels – helikopters worden dus uitgesloten. Bovendien geldt de verordening primair voor de luchtvaartmaatschappij die de vlucht uitvoert, maar ook voor pakketreizen wanneer de annulering of vertraging direct verband houdt met de vlucht.
De ene vlucht is de andere niet
De Passagiersverordening beschermt passagiers bij annulering of ernstige vertraging, maar wat precies een ‘vlucht’ is, staat er niet letterlijk in. Stel dat je een heen-en-terugreis boekt, of een reis met een tussenstop. Is dat één vlucht of meerdere? Het antwoord hangt af van de uitleg van het Hof van Justitie van de EU (HvJ).
In het bekende Schenkel-arrest vloog een passagier van Düsseldorf naar Manilla, met een tussenstop in Dubai, en vervolgens weer terug naar Duitsland. De retourvlucht werd om technische redenen geannuleerd, waardoor hij pas twee dagen later kon terugkeren. Hij eiste compensatie volgens de Passagiersverordening, maar de luchtvaartmaatschappij stelde dat het om twee aparte vluchten ging en zij daarom niet hoefden te betalen.
Het HvJ oordeelde dat een vlucht niet hetzelfde is als een hele reis. Een reis kan uit meerdere vluchten bestaan, elk afzonderlijk gekozen door de passagier. Concreet betekent dit dat een heen-en-terugreis uit twee afzonderlijke vluchten bestaat, ook al zijn ze deel van één boeking. Hierdoor wordt voorkomen dat passagiers minder rechten hebben wanneer slechts een deel van hun reis wordt geannuleerd of vertraagd.
Drie basisrechten: bijstand, verzorging en compensatie
Wanneer een vlucht geannuleerd wordt of ernstig vertraagd, genieten passagiers drie fundamentele rechten:
- Bijstand – volledige terugbetaling van het ticket of een alternatief reisplan, binnen zeven dagen, zonder bijkomende kosten.
- Verzorging – maaltijden, verfrissingen, communicatievoorzieningen en, indien nodig, hotelaccommodatie.
- Financiële compensatie – een bedrag van €250 tot €600, afhankelijk van afstand en omstandigheden.
De verordening kent uitzonderingen toe bij annuleringen door buitengewone omstandigheden, maar behoudt altijd de plicht tot bijstand en verzorging.
Annulering versus vertraging
Het Sturgeon-arrest verduidelijkt dat annulering en langdurige vertraging twee verschillende categorieën zijn. Passagiers hebben recht op compensatie wanneer de vlucht drie uur of meer vertraagd aankomt. Dit volgt het gelijkheidsbeginsel: passagiers in vergelijkbare situaties moeten op gelijke wijze worden behandeld, zodat langdurig vertraagde passagiers niet slechter af zijn dan passagiers van geannuleerde vluchten.
Het HvJ interpreteert daarnaast het begrip ‘buitengewone omstandigheden’ strikt. Alleen situaties volledig buiten de controle van de luchtvaartmaatschappij, ondanks het nemen van alle redelijke voorzorgsmaatregelen, kunnen een ontslag van compensatieplicht rechtvaardigen. Technische defecten door regulier onderhoud of gebrekkig onderhoud, vallen hier niet onder. Ook stakingen worden niet automatisch als buitengewone omstandigheden beschouwd; het Hof beoordeelt elke situatie individueel.
Compensatie kan ook volgens het nationaal recht
Wie het slachtoffer is geworden van een ernstig vertraagde of geannuleerde vlucht kan, zoals hierboven uiteengezet, beroep doen op het Europees recht dat door elke rechtbank wordt toegepast. Het is dus niet zo dat elke passagier naar het Europees Hof van Justitie zou moeten lopen om compensatie te vragen: de lokale rechter (vaak de Vrederechter) zal die toekennen.
Maar ook buiten de context van het Europees recht, kan men ervoor kiezen om compensatie te vragen volgens het nationaal recht, bijvoorbeeld eenvoudigweg op basis van het principe dat iemand die schade veroorzaakt, gehouden is die schade te vergoeden.
Op die manier kan men vaak meer compensatie bekomen dan de forfaitaire bedragen uit de Passagiersverordening, bijvoorbeeld wanneer er effectief (veel) meer schade bestaat.
Denk bijvoorbeeld aan de passagier die door de annulering een huwelijksfeest mist en z’n hele week aan hotelreservatie in rook ziet opgaan. Of de gedupeerde die ergens is gestrand zonder bagage en zich in de lokale shops dan maar moet voorzien van kleding en verzorgingsproducten. Denk ook aan de zakenman die daardoor een belangrijke deadline mist en een contract aan z’n neus ziet voorbijgaan.
In al die gevallen, zou men met de forfaitaire bedragen uit de Passagiersverordening niet ver komen… Het nationaal recht kan daar dan uiteraard soelaas bieden.
Conclusie
Dagelijks worden vele mensen geconfronteerd met vertragingen en annuleringen. Dat kan soms ernstige gevolgen hebben en het principe blijft dat iedereen recht heeft op volledige vergoeding van zijn schade.
Vanbelle Law Boutique staat zeer regelmatig gedupeerde reizigers en hun belangenorganisaties bij in de recuperatie van schade, zowel volgens het Europees als het nationaal recht. Aarzel niet ons te contacteren voor een gedegen analyse van uw situatie en een maximale recuperatie.
